Informacje ogólne

Choroba Alzheimera (AD) jest zwyrodnieniową, postępującą i nieuleczalną chorobą mózgu. Polega na nie dającym się powstrzymać zaburzeniu czynności mózgu negatywnie wpływającym na pamięć, myślenie, zachowanie i działanie emocjonalne.
Choroba AD dotyka najczęściej osoby po 60 roku życia, ale także zdarzają się zachorowania u osób 40-50-letnich. Średnio choroba trwa od 8 do 14 lat. Leczeniem osób chorych na AD zajmują się lekarze specjaliści (neurolodzy, psychiatrzy i geriatrzy). Wczesne rozpoznanie choroby i zastosowanie leków objawowych jest bardzo ważne ponieważ pozwala przedłużyć samodzielne funkcjonowanie chorego oraz poprawić jakość życia chorego i jego rodziny.
Niestety jak dotąd mimo licznych badań nie do końca udało się poznać przyczyny powstania AD. Najprawdopodobniej w powstawaniu i rozwoju choroby AD bierze udział wiele czynników, do których m.in. należy zaliczyć:

• zmiany chorobowe w obrębie mózgowia (zmiany biochemiczne);
• uwarunkowania genetyczne (tylko 1-5% wszystkich przypadków choroby AD);
• procesy zapalne;
• czynniki środowiskowe.
  Jak do tej pory wzajemne oddziaływanie tych czynników nie zostało w pełni wyjaśnione.Oprócz tego wymienić należy inne czynniki ryzyka tj.:
• podeszły wiek;
• zaawansowany wiek matki przy porodzie;
• ciężka depresja;
• niedoczynność tarczycy.

Objawy

Do podstawowych objawów i symptomów AD należy:

• pogarszająca się pamięć;
• niemożność przyswajania i przetwarzania nowych informacji;
• problemy z wysławianiem się, ograniczenia językowe;
• trudności w formułowaniu myśli;
• zanik zdolności oceny i myślenia abstrakcyjnego, prowadzący do zaniedbania się;
• zaburzenia orientacji w przestrzeni: gubienie się, unikanie wychodzenia z domu;
• trudności w wykonywaniu codziennych czynności np. korzystania ze sprzętów domowych;
• gubienie przedmiotów lub odkładanie ich na niewłaściwe miejsce;
• zmiany w zachowaniu: zaburzenia snu, omamy i urojenia, zaburzenia aktywności, zachowania agresywne, wahania nastroju.

Stadia choroby

Wyróżnia się trzy stadia choroby z charakterystycznymi dla nich objawami. Granice pomiędzy poszczególnymi etapami rozwoju choroby są płynne.

Stadium wczesne (czas trwania: 2-4 lata):
(występują łagodne objawy, prawie nie zauważalne przez członków rodziny, osoba chora dostrzega te zmiany)

• chory ma trudności w formułowaniu myśli i doborze słów;
• ma problemy z wykonywaniem złożonych czynności (np. włączenie pralki);
• ma zaburzenia uwagi i zdolności koncentracji;
• ma zaburzenia orientacji, poczucia czasu;
• ma narastające zaburzenia pamięci bieżącej, jeszcze dobrze pamięta wydarzenia dawno minione;
• unika kontaktów interpersonalnych;
• często ukrywa problemy z pamięcią przed otoczeniem;
• unika sytuacji, w których może dojść do ujawnienia objawów;
• jest często apatyczny, wycofany, depresyjny.

Stadium średnie (czas trwania 2-4 lata)- nasilenie objawów:

• chory musi zrezygnować z pracy zawodowej;
• wymaga stałej kontroli (w coraz większym stopniu potrzebuje pomocy i opieki innych osób w codziennym życiu);
• ma coraz głębsze zaburzenia pamięci długotrwałej;
• zapomina jak wykonać znane mu podstawowe czynności (jak prawidłowo się myć, ubierać, regularnie jeść, znaleźć toaletę itp.);
• często nie rozpoznaje członków rodziny, (ma problemy z ustaleniem związku pomiędzy twarzą a imieniem);
• wykazuje znaczne zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni;
• wykazuje zanik zdolności czytania i pisania;
• u chorego można zaobserwować częste stany nadmiernego pobudzenia, niepokoju, apatii, czasami agresji;
• chory traci kontrolę w załatwianiu potrzeb fizjologicznych;
• ma trudności w wyrażaniu swoich potrzeb;
• często ma zaburzenia postrzegania np. chory widzi postacie nieobecne;
• chory może nieprawidłowo interpretować bodźce smakowe, dotykowe itp.;
• wykazuje częste i nagłe zmiany nastroju.

Stadium późne (czas trwania 1-3 lata):

• chory traci zdolność do samodzielnego funkcjonowania;
• jest zdany na pomoc innych osób i musi być cięgle kontrolowany;
• jego mowa jest ograniczona do kilku słów;
• nie rozpoznaje osób bliskich;
• wykazuje pozytywną reakcje na dotyk i znane głosy;
• chodzi w przodopochyleniu i miewa częste upadki;
• z czasem traci zdolność śmiania się i połykania;
• ma trudności w jedzeniu mimo pomocy;
• czasami miewa napady drgawek.

Stadium końcowe:

• następuje całkowite wyniszczenie organizmu;
• chory przestaje chodzić, leży i w związku z tym jest narażony na infekcje;
• najczęstszą przyczyną zgonu jest zapalenie płuc, występują także inne przyczyny nie związane z chorobą, ale wynikające z unieruchomienia chorego i niedoskonałości opieki.

Leczenie

Choroba AD jest nieuleczalna, ponieważ prowadzi do nieodwracalnego zniszczenia komórek nerwowych (neuronów) i połączeń między nimi.
Obecnie zgodnie z najnowszymi światowymi standardami leczenia AD panuje przekonanie, że łączne stosowanie środków farmakologicznych i nie farmakologicznych może spowolnić przebieg choroby i w ten sposób poprawić jakość życia chorego.
Leczenie środkami farmakologicznymi może być podjęte tylko przez lekarza i starannie kontrolowane. Leki mogą poprawić czynności psychiczne tj. pamięć, koncentracja i uwaga tym samym zanik funkcji poznawczych może być na jakiś czas powstrzymany.
Leczenie sprowadza się do modyfikowania skutków choroby. Wiele przeprowadzonych badań klinicznych potwierdziło skuteczność rożnych inhibitorów acetylocholinesterazy (AChE) we wczesnym i średnim stadium choroby. Na rynku są dostępne następujące leki z tej grupy: riwastygmina, donepezil i galantamina. Leki te cechują się innym mechanizmem działania i innymi objawami niepożądanymi. Oprócz tego do objawowego leczenia AD zarejestrowano memantynę, która okazała się skuteczna we średniej i zaawansowanej fazie choroby. Ostatnio także bada się inhibitory AChE pod kątem ich skuteczności w ostatnim stadium choroby uzyskując pozytywne wyniki.
W celu opanowania zaburzeń behawioralnych w przebiegu AD stosuje się leki antypsychotyczne.